Kapłani Niezłomni

Dział II – Zbrodnie sowieckie na polskim duchowieństwie 1939-1945

Sowiecka okupacja wschodnich terenów Polski po 17 września 1939 roku, będąca wynikiem paktu Ribbentrop-Mołotow, przyniosła masowe represje wobec duchowieństwa katolickiego. NKWD traktowało księży jako zagrożenie ideologiczne i element "antysowiecki". Według szacunków historycznych:

Zginęło lub zaginęło ok. 15% duchowieństwa z terenów zajętych przez ZSRR (ok. 1,500 osób)
Ponad 2,000 księży deportowano do łagrów na Syberii i Kazachstanie
Zbrodnia Katyńska: Zamordowano 22 polskich kapelanów wojskowych

Dokumenty źródłowe

Zeznania ocalałych

Relacje z deportacji i łagrów (1945-1950)

IPN BU 123/45

Raporty NKWD

Listy księży przeznaczonych do eksterminacji

GARF 1235/141

Chronologia represji

1939

17 września: Inwazja sowiecka na Polskę w ramach paktu Ribbentrop-Mołotow.

Masowe aresztowania duchownych na Kresach Wschodnich
Zamykanie kościołów i konfiskata majątku kościelnego

Źródła: IPN BU 123/10, Archiwum Wschodnie

1940

Zbrodnia Katyńska: Egzekucja 22 polskich kapelanów wojskowych.

Pierwsza fala deportacji: Ok. 1,200 księży wywiezionych na Syberię.

1941

Druga fala deportacji: Kolejne 800 duchownych wywiezionych do łagrów.

Represje NKWD wobec duchowieństwa na terenach włączonych do ZSRR.

1944-1945

Powrót Armii Czerwonej: Nowe aresztowania i egzekucje księży podejrzanych o współpracę z polskim podziemiem.

Straty duchowieństwa w liczbach

Ofiary śmiertelne

15% duchowieństwa Kresów

Ok. 1,500 zamordowanych lub zaginionych
22 kapelanów w Katyniu
Wielu zmarło w łagrach z wycieńczenia

Deportacje

Ok. 20% duchowieństwa

2,000 księży wywiezionych
Główne miejsca: Syberia, Kazachstan
Wielu nie wróciło

Historie kapłanów

Ks. Stefan Wiśniewski

Ks. Stefan Wiśniewski został aresztowany przez NKWD w 1940 roku w Wilnie. Wywieziony do łagru na Syberii, zmarł w 1942 roku z powodu wycieńczenia i chorób.

Ks. Jan Piotrowski

Ks. Jan Piotrowski, kapelan wojskowy, został zamordowany w Katyniu w 1940 roku. Jego останки odnaleziono w masowym grobie w 1943 roku.

Materiały do dalszych badań

Archiwum przygotowało następujące zasoby do digitalizacji:

Korespondencja z łagrów 150 księży
Listy deportacyjne NKWD z 1940-1941
Fotografie dokumentalne z Kresów Wschodnich

Lista więźniów łagrów

Imię i nazwisko	Miejsce deportacji	Data śmierci
Ks. Stefan Wiśniewski	Syberia	1942
Ks. Jan Piotrowski	Katyń	04.1940
Ks. Marian Szarek	Kazachstan	1943
Ks. Andrzej Kowal	Syberia	-
Ks. Tadeusz Lis	Syberia	1944